İsrail Dışişleri Bakanlığı ve Diaspora Bakanlığı tarafından Kudüs’te düzenlenen Jewish Media Summit’e (Yahudi Medya Zirvesi) ABD, Kanada, Panama, Hırvatistan, Fransa, İtalya, Sri Lanka dahil dünyanın birçok farklı ülkesinden yaklaşık 100 gazeteci katıldı. Dört gün süren zirve boyunca gazeteciler, İsrail’in önde gelen politikacıları, gazetecileri ve fikir önderleriyle bir araya geldi. Düzenlenen iki gezi ile gazetecilerin İsrail’i ilk elden tanıması amaçlandı. İran ve İbrahim Anlaşmaları gibi dış politika konuları, antisemitizmle mücadele ve İsrail ile dünya Yahudilerinin ilişkileri ana temalar olarak seçilmiş olsa da Netanyahu’nun kurmak üzere olduğu yeni hükümet tüm gündemi etkiledi. Toplantılarda konu ne olursa olsun söz dönüp dolaşıp Netanyahu’ya, yeni koalisyon ortaklarına ve kuracağı hükümetin İsrail ve dünya Yahudilerine olası sonuçlarına kilitlendi. Öte yandan, Hanuka bayramı sırasında düzenlenen zirveyle katılımcılar birçok farklı Hanuka geleneğini ve şarkısını paylaşma imkanına kavuştu.
Daha çoğulcu bir yapı
Daha önceki zirvelerin dikkat çeken ana özelliği katılımcılar arasında Amerikalı gazetecilerin hatta blogger’ların sayısal üstünlüğüydü. Önceki toplantıda neredeyse ABD’nin her eyaletinden bir gazeteci bulunuyordu. Bu durum zirvenin programında, seçilen konularda ve paneller sonrası gerçekleşen soru-cevap kısmında da kendini belli ediyordu. Her ne kadar hedef İsrail ile dünya Yahudilerini yakınlaştırmak olarak belirlenmiş olsa da, Amerikan Yahudi toplumunun endişe ve öncelikleri tartışılan ana meseleler oluyordu. Bu durum diğer ülke katılımcılarının kendilerini ve sorunlarını daha az önemli hissetmelerine ve İsrail’in dünya Yahudileri ile ilişkilerini iyileştirmek derken aslında aklındakinin öncelikle ABD olduğu, Amerikan Yahudilerinin İsrail ile olan ilişkilerinin tamirinin zirvenin en önemli hedefi olduğu net bir şekilde gözüküyordu.
Bu sene beşincisi düzenlenen zirvenin öncekilerden en büyük farkı katılımcıların çok daha dengeli bir şekilde dağılmasıydı. ABD’nin zirvedeki ağırlığı azaldı. Güney Amerika ve Doğu Avrupa ülkeleri daha görünür oldu ve sorunlarını dile getirme imkânı buldular. Daha önce katılmamış birçok ülke bu sayede zirveye katılma imkânı buldu.
Her ülkenin farklı sorunları var
Amerikalı katılımcılar, İsrail ile Amerikan Yahudilerinin arasındaki ilişkilerin bozulması ve özellikle genç neslin İsrail’e desteğinin azaldığını vurguladı. Bu durumun ana sebebi olarak devlet eliyle dikte edilen Ortodoks dini kurallar gösterildi. İsrail ile genellikle liberal olan ABD Yahudileri arasındaki uçurumunun simgesi ise Kotel, yani Ağlama Duvarı. Ortodoks olmayan Yahudilerin Kotel’de kendi geleneklerine göre dua etmesi için alternatif bir yer ayrılmasını öngören ve kadınlara eşitlik sağlayan yasa birkaç yıl önce çıkarılmış ancak Ortodoksların baskısıyla bir türlü hayata geçirilememişti. Kotel söz konusu olduğunda Amerikalılar, İsrail’in bu konudaki tutumunu inançlarına saygısızlık ve dini kimliklerine saldırı olarak görüyor. Buranın herkes için kutsal olduğunu vurgulayarak Ortodoks kurallarının belirleyici olmasına karşı çıkıyorlar. Bu durumun İsrail’le bağlarını zedelediğini söylüyorlar. Netanyahu’nun kuracağı hükümetin Yahudi dinine geçmenin yanı sıra tüm Yahudilere İsrail’e vatandaşlık hakkıyla göç etme olanağını veren Geri Dönüş Yasasını değiştirmeye yönelik söylemleri ise tepkiyle karşılandı.
Güney Afrika, Kanada ve bazı Avrupa ülkelerinden katılımcılar BDS dahil İsrail’i gayri meşrulaştırma çabalarının karşısında kendilerini savunmasız hissettiklerini belirtti. Birçok ülke antisemitizmin hiçbir zaman kökü kurumayacak bir hastalık olduğunu, dönem dönem kılıf değiştirse de hep var olduğunu hatırlattılar. İsrail’in gayri meşrulaştırma çabalarının ve uluslararası örgütlerde çifte standarda maruz bırakılmasının yeni bir antisemitizm türüne örnek olduğu vurgulandı. Anti-Siyonizm’in yeni bir tür antisemitizm olduğunun altı çizilirken, Yahudilerin kendi ülkelerinde bazı durumlarda İsrail’in bir uzantısı olarak görüldüklerini, İsrail’in politikaları nedeniyle baskıya maruz kaldıklarını belirttiler.
İki ülke, Panama ve Macaristan katılımcıları, ülkelerinde hiç antisemitizmi hissetmediklerini ve ülkelerinin İsrail ile ilişkilerinin çok iyi olduğunu vurguladı. Panama hakkında çok fazla bilgim olmasa da, Macar katılımcının ileri demokrasi olarak tanımladığı Macaristan’da durumun o kadar da gül pembe olmadığından eminim.
Yeni hükümet tüm konuşmaların konusuydu
İsrail’in önde gelen birçok ismi konuşmalarıyla bizlerle birlikte oldu. Diaspora Bakanı Dr Nachman Shai, dünya Yahudilerinin tek bir millet olduğunu vurgularken, İsraillilerin dünya Yahudilerini anlayamadıklarını belirtti. İsrail’de doğan büyüyen İsraillilerin Yahudi bir devlette yaşadıkları için standart kabul ettikleri birçok konunun İsrail dışında yaşayan Yahudiler için çaba gerektiğini anlamadıklarını belirtti. Bazı katılımcılar, ülkelerinde yaşayan İsraillilerin, var olan Yahudi toplumuyla ilişki kurmadığını, ancak ihtiyaç halinde (sünnet, cenaze vs) ilişki kurduklarını belirtti.
Savunma Bakanı Benny Gantz İran tehlikesinin altını çizerken, İsrail Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu Bölüm Başkanı Uri Rothman, İbrahim Anlaşmalarıyla birlikte Arap ülkelerinde İsrail’e karşı tek ve katı bir bakış olmadığını belirtti. Daha önce Ankara büyükelçiliğinde de görev alan İsrail’in Abu Dabi Büyükelçiliği Sözcüsü Shifra Weiss İsrail’in artık kabul edildiğini, Yahudiliğe karşı bir merak ve tanıma isteği olduğunu söyledi. Weiss ayrıca Abu Dabi’de Abrahamic House’un (İbrahim Evi) açılacağını ve içerisinde sinagog, kilise ve cami bulunacağını belirtti.
Knesset ziyaret
Knesset (İsrail meclisi) ziyaretinde farklı görüşten dört milletvekili ile görüştük; Likud’dan Yuli Edelstein, Mahane Mamlachti’den Sharren Haskel, İşçi Partisinden reformist haham Gilad Kariv ve sağcı parti Agudat Yisrael’den Rabbi Isaac Schapira. Yeni hükümetle ilgili endişelerimizi belirttiğimiz konuşmalarda gelecek hükümet her şeyin daha iyi olacağını belirterek görevi bırakacak hükümeti suçlarken, gidecek hükümet de kendi dönemindeki başarılı konuları ön plana çıkarıp, gelecek hükümet ile ilgili olası sıkıntıları belirttiler. Geri Dönüş Yasasının değiştirilmesi, dini okullarda matematik, İngilizce gibi seküler derslerin çıkarılması, aşırı sağ partilere verilecek bakanlıklar gibi konular tartışıldı.
İsrail’in Washington eski Büyükelçi Michael Oren, 75. yaşına yaklaşan İsrail’in 100 yıl için hedefler koyması gerektiğini belirtti ve ‘Vision 2048’ planını tanıttı. Kısa süre sonra bu konuda bir kitabının da yayınlanacağını belirtti. Yeni hükümetle ilgili ise Oren, “Seçimlerde herkes her şeyi söyler, başa geçtiklerinde ne yaptıklarına bakmak gerekir” dedi.
Çarşamba gece yarısına tam 12 dakika kala Binyamin Netanyahu İsrail Devlet Başkanı Yitzhak Herzog’u arayarak hükümeti kurduğunu açıkladı. Perşembe sabahı ise Herzog bizlerin karşısındaydı. Herzog, “Gece yarısına yakın, Bay Netanyahu'dan bir hükümet kurabileceğini bildiren bir telefon aldım. Kendisini tebrik ettim ve başarılar diledim. Netanyahu hükümetin tüm İsrail halkına yönelik çalışacağını belirtti. Bildiğiniz gibi, İsrail Devlet Başkanı olarak İsrail siyasetine müdahale etmem. Ancak yeni hükümetinin tüm İsrail halkını kapsayacak şekilde çalışması gerektiğini Netanyahu’ya hatırlattım. Ayrıca, Kuruluş bildirgemizin ruhuna uygun olarak, İsrail’in tüm Yahudi halkıyla bağının olduğunu belirttim,” ifadelerini kullandı.
Negev, Tel Aviv, Shtisel
Zirvenin bir günü iki gruba bölünen katılımcıların bir bölümü Tel Aviv’deki Peres Barış ve İnovasyon Merkezine, i24 televizyon kanalına ve Yahudi Müzesine gitti. Diğer grup ise Negev’deki Tze’elim Askeri Üssünü ziyaret etti. Gazze sınırındaki bu üste, tanklar ve genel işleyişle ilgili bilgi aldık; İsrail ordusunun etik kurallarını anlatıldı. Daha sonra yine sınırdaki Nirim Kibbutzu’nu ziyaret ederek siren çaldıktan sonra güvenli bir yere sığınmak için sadece 10 saniyeleri olan bu cennet gibi huzurlu yerin sakinleriyle tanıştık. Gün, Tel Aviv’deki Friends of Zion müzesinde sona erdi.
Zirvenin belki de en eğlenceli ve keyif verici konuşması Netflix’te yayınlanan Shtisel dizisinde Giti Weiss’i oynayan Neta Riskin’in ilham verici konuşması oldu. Yayınlanmamış bölümleri ve dizinin yapım sürecini esprili bir dille anlatan Riskin’in ardından katılımcıların zirvenin muhasebesini yaptıkları son panelle zirve sona erdi.
Karel Valansi Şalom Gazetesi 28 Aralık 2022 https://www.salom.com.tr/haber/124193/israilde-gerceklesen-medya-zirvesine-yeni-hukumet-tartismalari-damga-vurdu
Yorumlar